در مورد خامی، بی شعوری، و مسئولیت پذیری

پی نوشت یک: من فرد خام را با فرد بی شعور تقریبا معادل می دانم. با این تفاوت که فرد خام ممکن است متوجه خامی خود باشد. یعنی فرد، تجربه ای را ندارد یا در زمینه ای تخصص ندارد، ولی ممکن است به این موضوع آگاه باشد و سعی کند با تلاش کردن یاد بگیرد. ولی فرد بی شعور، علاوه بر اینکه خام است، در این توهم نیز به سر می برد که پخته و فهمیده و متخصص است. یعنی به خامی خود آگاه نیست. البته من اینها را هیچ کدام به صورت صفر و یکی نمی بینم و معتقدم که هر کس در تعدادی زمینه، مقداری خامی یا بی شعوری دارد و این ویژگی آدمی زاد است. از این به بعد

پی نوشت دو: سهیل رضایی که از معلمان عزیز روانکاوی و خودشناسی و رشد است می گوید: "تنها کسی به شعور خود اعتماد کامل دارد که در حلقه ی احمق ها گرفتار مانده است".

اصل مطلب: هدفم از این بحث، این است که راهکاری بیابم که بتوان با استفاده از آن، زودتر و دقیقتر به بی شعوری هایِ هر-چند-کوچکِ خودمان پی ببریم. ما اسیر ذهن خودمان هستیم و نمی توانیم از ذهنمان خارج شویم و به اشتباهاتمان پی ببریم. اما احتمالا می توانیم راهکارهایی پیدا کنیم که بتوانیم تخمینی هرچند نادقیق از مدل ذهنی مان - از دید خارجی- داشته باشیم. با داشتن چنین دیدی و یا داشتن سرنخ هایی که نشانی از اشتباه یا خامی یا بی شعوری هستند ممکن است بتوانیم سریع تر به اشتباهمان پی ببریم. اصطلاحی وجود دارد به اسم self-problematize به معنی خود-ایرادگیری. کسی که این را نداشته باشد، احتمالا در ورطه ی تعصب و دگماتیسم سقوط می کند چون هیچ گاه نمی ایستد تا از خود سوال بپرسد: آیا این طرز فکر من از ریشه و اساس درست است؟

یکی از راهکارهایی که برای کشف بی شعوری، امشب پیدا کردم ارتباط دارد با مفهوم مسئولیت پذیری. من فکر می کنم که مسئولیت پذیری نسبت معکوس دارد با بی شعوری و خامی. یا بهتر است بگوییم مسئولیت پذیری نسب مستقیم دارد با شعور و پختگی. خوب اگر این فرض را بپذیریم، بی درنگ راهکارِ یافتنِ خامی برایمان هویدا می شود: اگر دیدید که در مورد موضوعی مسئولیت پذیر نیستید و احساس می کنید که نمیخواهید خودتان را درگیر آن کنید و شاید به نوعی از آن فرار می کنید، می توانید نتیجه بگیرید که احتمالا در آن موضوع خام هستید.